„Dar życia jest wartością najwyższą, zdrowiebłogosławieństwem tego daru, ochrona zdrowia jest naszym świętym obowiązkiem”
Zgodnie z założeniami zawartymi w Podstawie programowej (...) Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym.
Dzieciństwo jest tym okresem w życiu człowieka, w którym kształtują się jego postawy dotyczące zdrowia oraz stosunek do środowiska, wobec którego będzie w przyszłości podejmować decyzje.
Edukacja proekologiczna od najmłodszych lat jest podstawą i warunkiem do racjonalnego postępowania w duchu szacunku do przyrody i jej ochrony. To dzieci za kilkanaście lat będą podejmować decyzje, których konsekwencje będą oddziaływać na środowisko i staną się modelem dla własnych pociech w procesie socjalizacji.
Przez wiele lat edukacja zdrowotna była pojmowana jako ochrona zdrowia lub jego poprawa dokonywana poprzez świadome stymulowanie procesem uczenia się i zmian zachowań człowieka. Ważniejsze jednak stało się promowanie i kształtowanie zdrowego stylu życia już od najmłodszych lat, stylu, który wyznaczałby konkretne zachowania, nawyki i przyzwyczajenia.
Przedszkole ma ogromny wpływ na kształtowanie sie tych postaw, dlatego niezmiernie ważne jest to, co oferujemy dzieciom w tym zakresie. Zdrowia dzieci nie można pozostawić samemu sobie, jest ono warunkiem wychowania. Natomiast wychowanie jest warunkiem zdrowia. Zadania związane z ochroną zdrowia oraz rozwijaniem sprawności fizycznej zobowiązują nauczyciela przedszkola do tworzenia sprzyjającego zdrowiu środowiska wychowawczego, które kształtować będzie nawyki higieniczne i rozwijać sprawność ruchową dzieci. Istotą współcześnie rozumianego zdrowia jest wykształcenie określonych umiejętności i nawyków na podstawie konkretnych wiadomości.
Źródłami wiedzy są tu środki masowego przekazu, ale przede wszystkim programy edukacji przedszkolnej i szkolnej.
Do zadań edukacji zdrowotnej w przedszkolu należy przede wszystkim:
- kształtowanie u dzieci czynnych postaw wobec zdrowia oraz bezpieczeństwa własnego i innych,
- rozwijanie wśród dzieci sprawności ruchowej,
- wdrażanie dzieci do przestrzegania zasad bezpieczeństwa,
- wyrabianie u dzieci nawyków higieniczno-kulturalnych związanych z zachowaniem czystości,
- przekazywanie dzieciom wiedzy o tym, co sprzyja, a co zagraża zdrowiu.
Zadaniem nauczyciela wychowania przedszkolnego jest dostarczanie dziecku wiedzy
o zdrowiu oraz ukształtowanie czynnej postawy wobec zabiegów zdrowotnych, które pozwalają zdrowie chronić, doskonalić, ratować i pomnażać. Założenie to wymaga od nauczyciela odpowiedniego doboru treści i umiejętności organizowania sytuacji wychowawczych. Najważniejszym warunkiem prawidłowego rozwoju niezbędnych form zachowań wobec zdrowia jest odpowiednio zorganizowany rozkład zajęć, pozwalający dzieciom na podjęcie zharmonizowanych działań.
Rozkład dnia przedszkolnego powinien więc uwzględniać:
• potrzebę regularnego żywienia dzieci, rozmieszczenia posiłków,
• potrzebę popołudniowego odpoczynku,
• potrzebę przebywania dzieci na powietrzu, w każdej porze roku,
• potrzebę zmienności ruchu i pozycji, z czego wynika konieczność przeplatania zajęć i zabaw o mniejszej i większej intensywności ruchu,
• potrzebę utrzymania należytej proporcji dowolnej i obowiązkowej działalności dziecka oraz przeznaczenia możliwie jak najwięcej czasu na zabawę.
Metody czynne należą do metod naczelnych, które mają zastosowanie we wszystkich formach pracy z dziećmi. W tym także pracach z zakresu wychowania zdrowotnego, których celem jest organizowanie działania dziecka przez:
• samodzielne doświadczenia,
• poszukiwanie;
• ćwiczenia utrwalające, które pobudzają dziecko do powtarzania wcześniej nabytych umiejętności.
Nauczyciel w procesie wychowania zdrowotnego posługuje się także metodami słownymi
i poglądowymi. Są to tzw. metody oddziaływania pedagogicznego, np. żywe słowo, rozmowa, opowiadanie, objaśnienia pokaz.
Nauczyciel w procesie wychowania zdrowotnego wykorzystuje (m.in.):
• filmy oświatowo – zdrowotne;
• przeźrocza;
• płyty;
• taśmy magnetofonowe
• wystawy;
• inscenizacje ( teatr lalek, teatr cieni, drama);
• quiz,
• zgaduj – zgadula;
• konkursy czystości i higieny ( rysunkowy, sprawnego wykonywania określonych czynności, np. instruktaż mycia rąk),
• różnego rodzaju znaczki, plakietki, naklejki demonstrujące prawidłowe zachowanie się dzieci w różnych sytuacjach z zakresu bezpieczeństwa, higieny
i kultury życia codziennego.
Życie i zdrowie człowieka jest nierozerwalnie związane ze środowiskiem przyrodniczym, które go otacza. Środowisko to stanowiło zawsze podstawę bytu człowieka, który w przeciągu wieków uczył się jak coraz lepiej adaptować się do tego środowiska, a przede wszystkim zmienić je według swoich potrzeb.
Aby dziecko wzrastało w świadomości roli środowiska w życiu człowieka i odpowiedzialności za jego ochronę proces kształcenie i wychowania ekologicznego musi rozpoczynać się już od przedszkola.
Jednym z celów wychowania przedszkolnego jest kształtowanie oraz rozwijanie u dzieci stosunku emocjonalnego do otaczającego je środowiska społeczno-przyrodniczego. Do zadań wychowawcy należy związanie uczuciowe najmłodszych z przyrodą i z tym, co jest znane i dobre na świecie.
Edukacja ekologiczna w ramach zajęć w przedszkolu powinna być w znacznej mierze związana z pracami wytwórczymi oraz zdobywaniem i utrwalaniem wiadomości na temat wpływu techniki na środowisko człowieka, rozumienie konieczności sortowania odpadów oraz różnych źródeł energii. Poza tym ważnym elementem jest ukazanie konieczności ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami. Edukacja ekologiczna w przedszkolu jest więc przede wszystkim: zdobywaniem wiedzy o środowisku oraz przygotowaniem dzieci do odpowiedzialnego działania na rzecz ochrony powietrza, wody, gleby, flory i fauny.
Zagadnienia tej edukacji należy realizować w kilku etapach zgodnych z poziomem wiekowym dziecka.
Pierwszym etapem edukacji ekologicznej w przedszkolu powinno być:
• wskazanie dzieciom przyrody czystej, nienaruszonej w celu rozbudzenia w nich wrażliwości na jej piękno.
W drugim etapie należy pokazać dziecku przyrodę zdewastowaną przez człowieka:
• zanieczyszczone rzeki, strumienie,
• obumierające lasy,
• unoszące się w powietrzu pyły i dymy wydostające się z kominów przemysłowych.
Trzecim etapem powinno być:
• zwrócenie uwagi dzieci na przyczyny degradacji środowiska naturalnego,
• uświadomienie dzieciom, w jaki sposób można naprawić wyrządzane szkody w środowisku albo jak im pomóc.
Podsumowując wszelkie aspekty wychowania zdrowotnego i ekologicznego w przedszkolu nasuwa się wniosek, iż instytucja wychowania przedszkolnego powinna stwarzać dzieciom w tej fazie życia i rozwoju niepowtarzalne warunki do realizowania optymalnego wzorca zachowań prozdrowotnych i ekologicznych na całe życie.
